tazehaa

آشنایی با آداب و رسوم مردم شیراز در شب یلدا

همشهری آنلاین: اکثر خانواده‌ها در شیراز همانند شهرهای دیگر ایران، این شب را به شب زنده‌داری می‌پردازند، آنها از دوستان و آشنایان خود دعوت می‌کنند و برای پذیرایی میهمانان سفره‌ای رنگین می‌گسترانند.

آشنایی با آداب و رسوم مردم شیرزا در شب یلدا

در این سفره آینه، قاب عکس حضرت علی، دولاله و چند شمع روشن، اسفند و انواع تنقلات شامل نخودچی، کشمش، حلوای ارده و آجیل مشکل گشا، رنگینک، ارده شیره، خرما، انجیر، به همراه چند شاخه گل قرار می‌گیرد. غذای ویژه شیرازی‌ها در شب یلدا هویج پلو به همراه کشمش، مغز گردو و رب است.

more کلم پلوی شیرازی؛ غذای شب یلدای شیرازی‌ها

شب اول چله بزرگ زمستان را که مقارن با شب اول دیماه است، شب یلدا می‌گویند در این شب که بلندترین شب سال است، اکثر خانواده‌ها در شیراز به شب زنده‌داری می‌پردازند.

بعضی نیز بسیاری از دوستان و بستگان خود را دعوت می‌کنند و سفره‌ای می‌گسترند. این سفره که بی شباهت به سفره هفت سین نوروز نیست، در اتاقی گسترده می‌شود.

همچنین در حاشیه آن در ظرفی زیبا مقداری اسپند می‌گذارند و روی آن را آتش می‌ریزند تا بوی آن در اتاق بپیچد. از میوه ها انار و مرکبات و به ویژه هندوانه باید در سفره باشد. غذای ویژه سفره شب یلدا هویج پلو است.

شیرازی‌ها معتقدند که عموم مردم یا گرم مزاجند یا سرد مزاج و در شب یلدا آنها که گرم مزاجند باید حتماً انواع خنکی ها مانند هندوانه بخورند تا طبعشان برگردد و سرد مزاج شوند و آنها که سرد مزاجند، باید در این شب از انواع گرمی‌ها مانند: خرما، رنگینک، انجیر و ارده شیره بخورند تا مزاج آنها نیز به گرمی برگردد.

در این شب، تا دیرگاهان می نشینند و به شوخی، گفت وگو، خاطره گویی و مشاعره و شب زنده داری می‌پردازند. فال حافظ نیز در میان خانواده ها، بخصوص در این شب رواج فراوان دارد.

یادداشتی از ابوالقاسم فقیری پیرامون شب یلدا در فرهنگ شیراز:

شب یلدا بلندترین شب سال است، ایرانیان از گذشته‌های دور این شب را گرامی داشته و جشن می‌گرفتند.

در فرهنگ عمید در مقابل واژه یلدا چنین می‌خوانیم: (یلدا کلمه‌ای سریانی به معنی میلاد، وقت ولادت، به معنی زمان ولادت حضرت عیسی هم گفته‌اند در فارس شب یلدا را شبی می‌گویند که از آن شب دراز تر نباشد و آن شب آخر پاییز و شب اول زمستان است.

اما در فرهنگ معین جلد چهارم در برابر واژه یلدا این چنین می خوانیم:

یلدا درازترین شب سال، شب اول برج جدی ، شب چله برج زمستان این کلمه در سریانی به معنی میلاد است، چون شب یلدا با میلاد مسیح تطبیق می‌کرد از این رو آن را بدین نام گذاشتند ...

توجان لطیفی و جهان جسم کثیف است

تو شمع فروزنده و گیتی شب یلدا

(معزی)

در فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی در جلو واژه یلدا چنین مطلبی را می‌خوانیم:

یلدا (شب) چنانکه اغلب فرهنگ‌ها آورده‌اند ماخوذ از سریانی به معنی میلاد عربی است و چون شب یلدا را با میلاد مسیح تطبیق می‌کرده‌اند از این رو بدین نام خوانده شده است. چون ایرانیان این شب را تولد میترا (مهر) می‌دانستند آن را با تلفظ سریانی‌اش پذیرفتند و در واقع یلدا با بابانوئل اروپایی که در 25 دسامبر تثبیت شده، معادل است.

بنابراین نوئل اروپایی همان شب یلدا یا شب چله ایرانی است.

کرمانی‌ها معتقدند که قارون به شکل هیزم شکنی، شب به درخانه‌ها می‌آید و هیزم به آنها می‌دهد که هیزم ها به شمش طلا تبدیل می‌شود. بنابراین تا صبح بیدار می‌مانند این مراسم یادآور بابانوئل در کریسمس است و می‌رساند که یلدای ایرانی وکریسمس از یک مایه سرچشمه گرفته است.

در ادبیات فارسی، شعر از زلف یار و هم چنین روز هجران را از حیث سیاهی درازی به شب یلدا تشبیه کنند.

روز رویش چو برانداخت نقاب شب زلف

گفتنی از روز قیامت شب یلدا برخواست

نظر به روی تو هر جامه از نوروزی است

شب فراق توهر شب که هست یلدایی

یلدا در شیراز :

شیرازی ها به شب یلدا شب چله می‌گویند و در این شب که طولانی‌ترین شب سال است مراسمی خاص دارند، شیرازی‌ها زمستان را بدین ترتیب قسمت می کنند:

از اول دی تا دهم بهمن را چله بزرگ از دهم بهمن تا اول اسفند را چله کوچک و از اول اسفند تا آخر اسفند را چله پیرزن می‌گویند. همچنین چهار روز آخر چله بزرگ و چهار روز اول چله کوچک را (چهار چهار) می‌گویند که اوج سرما را دراین 8 روز می‌بینیم .

در شیراز در شب چله چه چیزهایی می‌خورند؟

آدمی را در شیراز دارای دو طبع می‌دانند حرارتی و رطوبتی که بدان گرم مزاج و سرد مزاج می‌گویند.

معمولا در شب چله سرد مزاج ها اگر بخواهند طبع‌شان برگردد باید چیزهای گرم بخورند، گرم مزاج ها هم باید برعکس چیزهای سرد بخورند.

در شب چله خوردن ارده شیره، ارده و خرما و رنگینک رواج کاملی دارد این خوراک‌ها همه گرم هستند.

خوردن آجیل شیرین در شب چله:

خوردن آجیل شیرین متداول است آجیل شیرین مخلوطی است از انجیر - قصبک -نخودچی کشمش- توت خشک - مویز - مغز بادام- مغز گردو - قیصی- شکرپنیر - خرک- برنجک و برگه هلو . بساط میوه های فصل هم پهن است.

حکیم سوری می‌گوید:

میوه های شب یلدای تو بس خوشمزه بود

از همه خوشمزه تر هندونه و خربزه بود

خوردن هندوانه در شب یلدا در گستره ایران اسلامی بین خانواده‌ها رواج دارد. در شیراز هم در شب چله شیرازی ها حتما هندوانه رامی خورند.

در شب چله در شیراز چه مراسمی دارند؟

تفال به دیوان حضرت حافظ

گرفتن فال کلوک (کوزه)

گفتن قصه و متلک

فال کلوک در شیراز:

در شب چله بعضی از خانواده‌ها فال کلوک می‌گیرند کلوک کوزه‌های دهن گشادی است که در آن روغن شیره، رب انار و یا ترشی می‌ریزند. روی کوزه بالعابی سبز پوشیده شده است.

این فال ویژه خانم ها است، رسم است که کلوکی به میان مجلس آورده وهر یک از زنان نشانه‌ای درکلوک می‌اندازند، آنگاه دختر بچه‌ای جلوآمده دست درکلوک کرده یکی از اشیاء داخل کلوک را بیرون می‌آورد و به دیگران نشان می‌دهد.

سپس زنی باسواد ترانه‌های محلی را می‌خواند و هرکسی از ترانه مخصوص به خودش نتیجه‌ای می‌گیرد، به جای ترانه‌های محلی بعضی از اشعار حافظ استفاده می‌کنند.

خوشا امشو که مهمون شمایم

کبوتر وار در بوم شمایم

ترشرویی مکن بر روی مهمون

خدا دوند که فرداشو کجایم

***ابوالقاسم فقیری

ابوالقاسم فقیری در شمار چهره‌‌های پیشکسوتی است که در حوزه‌ فرهنگ فولکلور مردم استان فارس فعالیت کرده و آثار متعددی در این زمینه تألیف و منتشر کرده است.

ابوالقاسم فقیری سال 1316 در شیراز به دنیا آمده و از پیشکسوتان قصه‌نویسی فارس است. وی در زمینه فرهنگ فارس نیز فعالیت‌هایی انجام داده است.

در زمینه ادبیات داستانی، «اجاق کور»، «خانه خانه‌ خودمان»، «دیو»، «بارونی» و «با خودم در راه» از کتاب‌های منتشرشده اوست.

همچنین در زمینه فرهنگ مردم فارس، این آثار از فقیری به چاپ رسیده‌اند:

«ترانه‌های محلی»، «بازی‌های محلی فارس»، «گوشه‌هایی از فرهنگ مردم فارس»، «آداب و رسوم نوروزی در فارس» و «سیری در ترانه‌های محلی با تکیه بر گوشه‌هایی از ترانه‌های فارس».

معرفی صنایع دستی و سوغات شیراز

شهر زیبا و خوش آب و هوای شیراز در استان فارس قرار دارد ، این استان مانند دیگر استان های کشورمان ایران سوغاتی و صنایع دستی و عرقیات مختلفی دارد

به گزارش بولتن نیوز، بهترین و معروف ترین آنها سوغاتی و صنایع دستی شیراز شامل از : انواع عرقیات ، آجیل و خشکبار، ترشی کازرون، فالوده شیرازی، گیوه آباده رب انار ارسنجان، خرمای جهرم، حاج بادام و نان کماج نی ریز ، یوخه یا کاک ، مسقطی ، بهار نارنج ، لیمو و آبلیمو و آبغوره می شوند که می توان به عنوان سوغات شیراز از بازار های بزرگ مانند بازار وکیل ، سرای مشیر ، بازار انقلاب و خیابان ملاصدرا برای اقوام تهیه کرد. بنابراین برای آشنایی با سوغات و صنایع دستی شیراز با ما همراه باشید در سفر به شیراز ...

در این شهر و اطرف آن گلستان های زیادی وجود دارند که با آن ها می توانند عرقیات مختلفی تولید کنند. از معروف ترین این عرقیات می توان به عرق بیدمشک ، شاتره ، اترج ، گاو زبان ، کیالک ، تارونه ، نعنا ، چهل گیاه ، کاسنی ، شربت به لیمو ، دوآتش ، آب غوره و نسترن اشاره کرد که بسیار خوش طعم هستند و این عرقیات خواص درمانی فراوانی نیز دارند. وجود این عرقیات و شربت های طبیعی متنوع ، باعث شده که شیراز به شهر عرقیات نیز معروف شود. البته گلاب هم باید به این عرقیات اضافه نمود که گلاب میمند ، معروف ترین و پرآوازه ترین گلاب ها است.از عرقیات می توان در خوشمزه کردن غذا ، شیرینی ، شربت و همچنین در ساخت انواع داروهای گیاهی، سنتی و خوشبو کننده در خانه و مسجد استفاده کرد. اصطخری در کتاب مسالک و ممالک می نویسد : ( گلاب فارس از جور خیزد و به دیار حجاز و یمن و شام و مصر و مغرب و خراسان ببرند و آب طلع ( عرق طارونه ) آنجا چکانند و هیچ جای دگر ندانند، زعفران و آب بید ( بیدیمشک ) بهتر از آن که به دیگر جای باشد ) ابوریحان بیرونی در کتاب صدینه می نویسد : گلی را که از وی گلاب گیرند ، اهل فارس به آن آزاد گل گویند . سرزمین فارس در سراسر دوران غزنویان،به گرفتن گلاب از گل شهرتت داشت.اگر چه در گذشته، گلاب یزد ، اصفهان و بصره ، اسم و رسمی داشتند ولی سرزمین فارس مهمترین مرکز تولید گلاب و عطر های گوناگون بوده است. بنابراین در سفر به شیراز، با توجه به خاصیت این عرقیجات، چند تایی را به عنوان سوغات به شهر خودتان ببرید

فالوده شیرازی یکی دیگر از سوغات شیراز است و کمتر کسی را میتوان یافت که آن را نشناسد. فال.ده شیرازی با اضافه کردن لیموترش و عرقیات تازه به آن، طعمی یب نظیر می گرد تا جایی که به یکی از بهترین انواع پالوده در ایران و حتی جهان تبدیل شده. فالوده شیرازی را به شکل خشک هم در شیراز می فروشند تا مسافران آن را به عنوان سوغاتی تهیه کنند. اگر به شیراز سفر کرید از نظر بنده، خوردن یک کاسه فالوده شیرازی به همراه بستنی سنتی خالی از لطف نیست زیرا طعمی به یاد ماندنی دارد

از جمله سوغات شیراز، لیمو و آبلیمو است. در این شهر به دلیل آب و هوای مناسب، باغ های زیادی برای کشت انواع مرکبات وجود دارد. لیمو یکی از مرکبات این استان است که در جهرم به علت وجود رود ها و کوه ها کشت می شود. این لیمو برای مصرف داخلی کشور ایران و هم برای صادرات به کشورهای همسایه و حتی اروپایی استفاده می شود. لیموی ترش به اشکال مختلفی مثل لیمو خشک ، آب لیمو و اسانس به فروش می رسد. لیمو و آبلیمو برای خوش طعم کردن غذا به عنوان چاشنی غذا و افزودنی انواع غذا کاربرد دارد و خواص زیادی در درمان بعضی از بیماری ها دارد. لیمو و پرتقال داراب یک سوغاتی خوب سرشار از ویتامین C است و از آن می توان برای روشن کردن پوست به عنوان یک لایه بردار طبیعی پوست استفاده کرد. درضمن اضافه کردن آبلیمو تازه روی فالوده شیرازی، می تواند بهترین تجربه از چشیدن این طعم های ناب باشید. بنابراین از خرید آبلیمو تازه در سفر به شیراز غافل نشوید

شیرینی های زیادی در شیراز وجود دارد که سوغات شیراز هستند، مانند رنگینک، حلوای ارده و نان کنجدی، نان شیرین فسا، حلوا خارک (خرمای کال) ، نان مشت ، برشلیگ و مسقطی که یکی از مشهورترین شیرینی های کشور ایران است که به آن حلوای شیرازی هم می گوین. اکثر مردم ایران، در هنگام نوروز بر سر سفره هایشان و در میهمانی ها از مسقطی به عنوان دسر و شیرینی استفاده می کنند ، مسقطی یکی از اصلی ترین سوغات شیراز محسوب می شود. مسقطی به شکل های گوناگون و در رنگ ها و طعم های مختلف همچون زرشکی ، گل محمدی ، زعفرانی ، پسته ای و … عرضه می شود که مشهورترین و خوشمزه ترین آن ها ، مسقطی لارستان است. در تهیه و پخت مسقطی از نشاسته ، گلاب ، آب لیمو و کره استفاده می شود که برای هضم غذا بسیار مفید است. بنابراین از خرید این سوغات شیراز، غافل نشوید

صنایع دستی شیراز بین مسافران معروف است، صنایع دستی مثل نقره کاری ، سفال سازی، گبه، قالی و قالیچه بافی، منبت کاری، خاتم کاری دارد که تجلی گر تاریخ و فرهنگ مردم این دیار در صنایع دستی آن ها آشکار است. صنایع دستی هر منطقه نشان دهنده ی تاریخ و نوع معیشت زندگیی مردم آن منطقه است و به همین دلیل هم، صنایع دستی شیراز یکی از بهترین سوغات آن برای خرید در سفر به شیراز است

بهار نارنج یکی دیگر از مرکباتی است که در این شهر به چشم می خوردکه زبان زد خاص و عام است. از این میوه در صنعت عطرسازی و تهیه ی اسانس استفاده می شود. بهار نارنج با رسیدن بهار و حدودا در اردیبهشت شکوفه میزند و میوه میدهد و شهر را عطرآگین می کند. بهار نارنج از محبوب ترین مرکبات شهر شیراز است. در شیراز آب نارنج را می گیرند و آن را به صورت آب نارنج هم می فروشند. نارنج را می توان برای آرامش اعصاب، جلوگیری از استرس، اشتها آور، ضد سرفه، کم کردن سردرد از جمله میگرن، تنظیم تپش نامنظم قلب، کنترل حمله های قلبی و تشنج استفاده کرد. طی تحقیقات دانشمندان بر روی این میوه به این نتیجه رسیدند که اگر قبل از خواب کمی عرق بهار نارنج در یک فنجان چای بریزید و بنوشید، خواب آرامی خواهید داشت

معرفی صنایع دستی شیراز

در این مطلب از ابرتازه ها صنایع دستی شیراز را معرفی می نماییم. برای استفاده از این مطلب با ما همراه باشید.

انواع صنایع دستی ٬ صنایع دستی شیراز

صنایع دستی شیراز

خاتم سازی

خاتم سازی در واقع آراستن سطح اشیاء چوبی به صورتی شبیه به موزائیک با مثلثهای کوچک است و این مثلثها هر چه ظریف تر و طرحها و اشکالی که با این مثلث ها بوجود می آید هر چه منظم تر باشد خاتم مرغوبتر است . البته مرغوبیت مواد اولیه به کار رفته در خاتم نیز باعث بالا بردن ارزش آن می گردد .

سفالگری

مهمترین مواد اولیه در کار سفالگری : گل، ماسه و مواد سوختنی است . گِل رس به خاطر داشتن اکسید آهن و آهک دارای خاصیت شکل گیری و چسبندگی است و میتوان با آن ظرفهای غیر قابل نفوذ ساخت . برای تهیه سفال ابتدا گِل را از معدن به محل کارگاه نموده و سپس مقداری معین آب و ماسه به آن می افزایند . پس از اینکه گل و ماسه و آب کاملاً با هم مخلوط شد و آماده گردید ، گل به قطعاتی با اندازه های مورد نیاز تقسیم می شود و هر قسمت را به طور جداگانه روی چرخ سفالگری گذاشته و شروع به چرخکاری می نمایند .

شیشه گری

شیشه جسمی است شفاف ، شکننده و ترکیبی از سیلکیکاتهای قلیایی که این اجسام را در کوره ذوب می نمایند و به وسیله دست یا به کمک قالب های مخصوص به آنها شکل می دهند . اشیایی که از مناطق مختلف کشور نظیر شوش ، ری ، ساوه و نیشابور از زیر خاک به دست آمده نشان دهنده ساخت اینگونه ظروف در اکثر نقاط کشور در گذشته های دور می باشد . ظروف شیشه ای در اوایل دوره اسلامی بیشتر شامل بطری ، قوری ، گلدان و فنجان بوده است که برای مصارف خانگی به کار می رفته است . برخی اشیاء باقی مانده متعلق به قرون هشتم و نهم میلادی است که بدون تزئین می باشد . همچنین تعدادی دکمه شیشه ای که طی یکی از حفریات ناحیه حسنلو بدست آمده متعلق به عهد هخامنشی است که بروجرد و رونق شیشه گری در آن عصر گواهی می دهد .

قلمزنی

آنچه امروز به عنوان قلمزنی شناخته می شود و مصنوعات فراوانی اعم از مس و برنج به وسیله آن تزئین می گردد در ایران دارای سابقه ای بسیار طولانی است . از آثار فلزی دوره هخامنش نمونه های بسیاری به دست نیامده تا دورنمای رواج این هنر در آن دوران را مشاهده کنیم ولی مجموعه ظرفها و بشقابهای نقره و طلای عصر ساسانی که به دست استادان ایرانی قلم خورده است و سلاطین این سلسله را در بزم یا رزم و شکار نشان می دهد و در موزه “ارمیتاژ” شهر لنینگراد نگاهداری میشود رواج صنعت قلمزنی را در آن عصر تأیید می کند . در دوران اسلامی تاریخ ایران صنعت قلمزنی رواج فوق العاده داشته است و شاهد بر این مطلب مجموعه ابریقهای برنزی و آثار زیبای فلزی از نوع بخوردان و ظرفهای آبخوری است که به شکل حیوانات و پرندگان ساخته شده و بیشتر آنها در خراسان و همدان و ری و سمرقند به دست آمده است .

صنایع دستی ایران ٬ صنایع دستی شیراز

گلیم بافی

آسودن بر روی کف پوشی گرم و نرم در پی روزی پرکار و سخت ، امید و توانی است برای برخوردی دوباره با واقعیتهای سخت و شیرین کار روزمره و تأمین معیشت خانواده . نخستین کف پوش بشر اولیه پوست حیوانات بود ولی پس از گذشت هزاران سال وقتی توانست کم کم مواد اولیه طبیعت را به میل خود شکل دهد ، به فکر ساخت بالاپوشی برای خود و کف پوشی برای محل سکونتش افتاد . اولین کف پوشهای ساخته انسان حصیر و بوریاست و به تدریج بافت زیراندازهای پشمی را نیز آموخت . در کاوش های باستان شناسی در شرق جزیره آناتومی و بقایای یک گلیم ۷۷۰۰ ساله به دست آمده است ولی به طور کامل به علت آسیب پذیری مواد اولیه گلیم و نمونه های چندانی از گذشته های دور موجود نیست . قدیمی ترین نمونه به دست آمده گلیم ایران و قطعه گلیمی متعلق به دوره اشکانی است .

معرق

هنر معرق روی چوب ، یکی از رشته های پر پیشینه صنایع دستی ایران است که به نسبت سایر صنایع چوب از قبیل خاتم ، منبت ، نازک کاری چوب ، خراطی و بافت سبد و حصیر دارای قدمت بیشتری است و طبق اسناد و مدارک موجود با وجودی که زادگاهش هند است اما از روزگارانی خیلی دور به ایران راه یافته و هنرمندان و صنعتگران ایرانی تکمیل کننده و گسترش دهنده آن بوده اند . این “هنر صنعت” که در ابتدا تلفیقی از چوب و فلز بود ، به کمک ذوق و اندیشه معرق سازان هنرمند ایرانی تغییر شکل داد و صنعتگران کشورمان به جای یک نوع چوب که معمولاً متن اصلی دست ساخته ها را تشکیل میداد ، به استفاده از انواع چوب با رنگهای مختلف پرداختند.

منبت کاری

منبت کاری هنری است مشتمل بر حکاکی و کنده کاری بر روی چوب بر اساس نقشه ای دقیق این تعریف اصولی منبت کاری است .

مینیاتور

واژه “مینیاتور” که مخفف شده کلمه فرانسوی “مینی موم ناتورال” و به معنی طبیعت کوچک و ظریف است و در نیمه اول قرن اخیر و حدوداً از دوره قاجاریان وارد زبان فارسی شده ، اصولاً به هر نوع پدیده هنری ظریف (به هر شیوه ای که ساخته شده باشد) اطلاق می شود و در ایران برای شناسایی نوعی نقاشی که دارای سابقه و قدمتی بسیار طولانی است به کار می رود .

نمدمالی

نمد ساده ترین نوع کف پوش است و ساخت آن احتیاج به دستگاه خاصی دارد . در نمد مالی در واقع از خاصیت طبیعی پشم که عبارت از در هم پیچیدن الیاف آن در اثر رطوبت و فشار است استفاده می شود . احتمال دارد که اولین بار بافندگانی که الیاف پشمی خود را شسته و برای گرفتن رطوبت آن با چوبدستی ضربه هایی به پشم می زده اند ، موفق به کشف این خصوصیت پشم و در نتیجه موفق به بوجود آوردن صنعت نمدمالی شده باشند .

یکی از هنرهای ظریف و صنایع دستی ایران خاتم کاری است که از کنار هم قرار دادن تکه های چوبی منظم و ظریف در رنگ های متفاوت درست می شود. این هنر یکی از ارزشمندترین و زیباترین صنایع دستی شیراز است که با چوب، عاج، استخوان، برنج و طلا درست می شود. هنری بسیار زیبا، دقیق و پرکار که با دیدنش به صبر و حوصله و دستان هنرمند خالق آن پی خواهید برد. این هنر از دوران های بسیار دور رواج داشته اما اوج و شکوفایی آن در عصر صفویه بود.

برای ساخت خاتم، سطح اشیای چوبی را با مثلث های کوچک به شکل موزائیک در می آورند و از چوب های آبنوس، فوفل، گردو، بقم، عناب، نارنج، کهکم و کبوده و انواع استخوان و عاج فیل استفاده می کنند. چوب را با دستگاه های مخصوص به اندازه های کوچک و چند ضلعی (پنج، شش، هفت، هشت و یا ده ضلعی ) برش می دهند.

نمونه های خاتم را در در بازار شیراز و اصفهان بسیار می توان دید.

دهخدا این هنر را این چنین تعریف می کند:

"آنکه پاره‌های استخوان را در چوب با نقش و نگار بنشاند. خاتم‌سازی عمل خاتم‌ساز را گویند."

این هنر به شیوه امروزی قبل از صفویه و در عهد استیلای ایلخان مغول بر ایران و به دنبال پیدایش رابطه مستقیم بین ایران و چین ، به ایران راه یافته است. برخی دیگر از محققان نیز معتقدند که خاتم کاری در دوره دیلمان در ایران و در شهر شیراز پایه گذاری شد و در عصر صفویه به اوج شکوفایی رسید، زیرا از طرفی حمایت حکومت از هنرمندان و از دیگر سو ایجاد روابط بازرگانی با کشورهای دور و نزدیک به گسترش هنر خاتم کمک کرد. در ایران پیش از ظهور اسلام گونه ای خاتم سازی رواج داشته و شیوه کار آن چنین بوده که از چوب یکرنگ مکعب هایی به اضلاع چهار میلی متر می بریدند و با طرح های گوناگون روی صفحه ای نصب و میخکوب می کردند و این شیوه تا چند قرن پس از اسلام هم متداول بوده است. در حال حاضر منبری خاتم کاری شده با این روش در مسجد جامع عقیق شیراز وجود دارد که بیش از هزار سال از زمان ساخت آن می گذرد.